Άγχος είναι το αίσθημα επικείμενου κινδύνου που συνοδεύεται από κινητοποίηση του αυτόνομου νευρικού συστήματος και αποτελεί σημαντικό μηχανισμό για την επιβίωση. Αυτό είναι το φυσιολογικό άγχος και διαφέρει από το παθολογικό, το οποίο χαρακτηρίζεται από την υπερβολή και την αναποτελεσματικότητα. Οι αγχώδεις διαταραχές κατηγοριοποιούνται σε:
- Διαταραχή Πανικού
- Αγοραφοβία
- Ειδική Φοβία
- Κοινωνική Φοβία
- Διαταραχή άγχους αποχωρισμού
- Επιλεκτική Βωβότητα
- Διαταραχή Γενικευμένου Άγχους
- Διαταραχή οφειλόμενη σε γενική ιατρική κατάσταση
- Αγχώδης διαταραχή προκαλούμενη από ουσίες
- Αγχώδης διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς
Κρίση Πανικού
Η πιο γνωστή σε όλους είναι η κρίση πανικού, η οποία εκδηλώνεται ως ξαφνικό αίσθημα έντονου άγχους, φόβου και δυσφορίας που μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή, ακόμη και κατά τον ύπνο. Παρουσιάζει μια κλιμακωτή πορεία, με κορύφωση των συμπτωμάτων στα 10 λεπτά και συνολική διάρκεια περίπου 1 ώρα. Ο τρόμος που βιώνει το άτομο είναι δυσανάλογος με την πραγματικότητα και μπορεί να σχετίζεται με ορισμένα ερεθίσματα. Τα συνήθη συμπτώματα μιας κρίσης πανικού είναι:
- Ταχυκαρδία, αίσθημα παλμών
- Αίσθημα ζάλης, αδυναμία, τάση για λιποθυμία
- Μουδιάσματα
- Εφίδρωση ή κρυάδες
- Θωρακικό άλγος, αίσθημα έλλειψης αέρα
- Αίσθημα απώλειας ελέγχου
- Φόβος θανάτου ή τρέλας
Όταν οι κρίσεις πανικού επαναλαμβάνονται , τότε μιλάμε για διαταραχή πανικού. Συχνά συνυπάρχει με αγοραφοβία. Η συχνότητα της διαταραχής πανικού στο γενικό πληθυσμό είναι 3,5%, ενώ για τις κρίσεις πανικού φτάνει στο 10-15%. Στις γυναίκες η συχνότητα είναι 2-3 φορές μεγαλύτερη από τους άντρες.
Η Αγοραφοβία είναι ο φόβος του ατόμου να βρεθεί σε ένα εξωτερικό χώρο, μέσα στο πλήθος ή μόνο του έξω από το σπίτι του, από όπου η διαφυγή είναι δύσκολη και κινδυνεύει να βρεθεί αβοήθητο ή να εξευτελιστεί. Η συχνότητα της αγοραφοβίας στο γενικό πληθυσμό κυμαίνεται από 1-7%. Τα συμπτώματα μοιάζουν με την κρίση πανικού. Συχνά συνυπάρχει με τη διαταραχή πανικού ή άλλες αγχώδεις διαταραχές.
Τόσο η διαταραχή πανικού όσο και η αγοραφοβία αν παραμείνουν χωρίς θεραπεία, μπορεί να προκαλέσουν σημαντικό περιορισμό της κοινωνικής και επαγγελματικής ζωής, κατάθλιψη και καταχρήσεις ουσιών. Σημαντικός είναι και ο κίνδυνος αυτοκτονίας. Η θεραπεία της διαταραχής πανικού και της αγοραφοβίας είναι η ψυχοθεραπεία μόνη ή σε συνδυασμό με φαρμακοθεραπεία.
Ειδικές Φοβίες
Σχετικά με τις ειδικές φοβίες, όπως είναι φυσιολογικό, δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει βιώσει κάποιου είδους φόβο στη ζωή του. Υπάρχει, όμως, μία μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο φόβο και τη φοβία. Ο φόβος είναι εκείνο το δυσάρεστο συναίσθημα που δημιουργείται κάτω από συνθήκες πραγματικής απειλής της ακεραιότητάς μας. Αντίθετα, η φοβία είναι ο παράλογος και επίμονος φόβος μας για μία κατάσταση που δεν μας απειλεί άμεσα και πραγματικά, όπως για παράδειγμα η ζωοφοβία ή ο φόβος του αεροπλάνου. Το άτομο με τη φοβία παρουσιάζει διάφορα σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα και παρότι γνωρίζει πως είναι υπερβολικός ο φόβος του για τη συγκεκριμένη κατάσταση, δεν μπορεί να απομακρύνει τα ενοχλητικά του συναισθήματα και τείνει να αποφεύγει το αντικείμενο του φόβου του.
Οι πιο γνωστές φοβίες που συγκαταλέγονται στην κατηγορία των Ειδικών φοβιών είναι:
- Η ζωοφοβία (σε ζώα ή έντομα )
- Η φοβία απέναντι σε στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος (όπως στο νερό, το σεισμό, τις καταιγίδες, τα ύψη)
- Η φοβία σχετιζόμενη με το αίμα, ένεση ή τραύμα
- Η φοβία που σχετίζεται με συγκεκριμένες καταστάσεις όπως η οδήγηση, το αεροπλάνο, η χρήση ανελκυστήρα
- Άλλοι τύποι φοβίας (φόβος εμετού, μετάδοσης μίας ασθένειας, ο φόβος ότι το άτομο θα πέσει στο κενό).
Οι ειδικές φοβίες απασχολούν το 4-8% του γενικού πληθυσμού με μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης στις γυναίκες και εμφανίζονται συνήθως στην παιδική και εφηβική ηλικία αν και είναι δυνατόν να κάνουν την εμφάνισή τους και πολύ αργότερα.
Στις περιπτώσεις όμως εκείνες που η φοβία επιμένει στο χρόνο και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργικότητά του ατόμου στην καθημερινότητά του, καλό θα ήταν να ζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού.