H ψυχοθεραπεία» είναι η διαδικασία διαλόγου και λεκτικής κυρίως επικοινωνίας, με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Υπάρχουν πολλά είδη ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων, κάποια από τα οποία είναι η γνωσιακή-συμπεριφορική, ψυχαναλυτική, ψυχοδυναμική, η διαπροσωπική, η συστημική-οικογενειακή, η δραματοθεραπεία, η υπαρξιακή κ.ά. Όλες οι μέθοδοι ψυχοθεραπείας, ανεξαρτήτως κατεύθυνσης, αποτελούν ειδικές διεργασίες μάθησης που έχουν ως στόχο την επίλυση ψυχολογικών δυσκολιών ενός ατόμου, μέσω της δημιουργίας μιας σχέσης με έναν ειδικό θεραπευτή, χρησιμοποιώντας ως εργαλείο ειδικές μεθόδους και τεχνικές οι οποίες βασίζονται σε συγκεκριμένες –επιστημονικά τεκμηριωμένες– ψυχολογικές θεωρίες.
ΕΙΔΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
Ατομική Ψυχοθεραπεία
H ατομική ψυχοθεραπεία είναι η διαδικασία διαλόγου και λεκτικής κυρίως επικοινωνίας, με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.Όλες οι μέθοδοι ψυχοθεραπείας, ανεξαρτήτως κατεύθυνσης, αποτελούν ειδικές διεργασίες μάθησης που έχουν ως στόχο την επίλυση ψυχολογικών δυσκολιών ενός ατόμου, μέσω της δημιουργίας μιας σχέσης με έναν ειδικό θεραπευτή,χρησιμοποιώντας ως εργαλείο ειδικές μεθόδους και τεχνικές οι οποίες βασίζονται σε συγκεκριμένες – επιστημονικά τεκμηριωμένες -ψυχολογικές θεωρίες.
Ομαδική Ψυχοθεραπεία
Σε αντίθεση με την ατομική ψυχοθεραπεία, εξελίσσεται μεταξύ μιας ομάδας ανθρώπων. Εκτός από τους θεραπευτές, που μπορεί να είναι 1 ή 2 στον αριθμό, τα μέλη που απαρτίζουν μία ομάδα ψυχοθεραπείας, έχουν πολλά κοινά μεταξύ τους, σχετικά με τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν, τον τρόπο σκέψης και τα συναισθήματά τους, από την άλλη όμως ο καθένας αποτελεί μια ξεχωριστή οντότητα με τη μοναδική του προσωπικότητα, όποτε αναμφίβολα υπάρχουν και πολλές διαφορές.
Η βασική διαφορά από την ατομική ψυχοθεραπεία είναι ότι η ομαδική θεραπεία δίνει την δυνατότητα στους θεραπευόμενους να αλληλεπιδράσουν με τους άλλους σε ένα ασφαλές, υποστηρικτικό και μη επικριτικό περιβάλλον. Παρόλο που φαινομενικά το άτομο έχει συγκριτικά λιγότερο χρόνο και η προσοχή δεν εστιάζεται αποκλειστικά σε εκείνο, η ομαδική θεραπεία έχει πολλαπλά οφέλη.
Εκτός από το οικονομικό μέρος κάποια από τα κύρια οφέλη είναι πως το άτομο καταλαβαίνει ότι δεν είναι το μοναδικό που αντιμετωπίζει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα, απολαμβάνει την αποδοχή και τη φροντίδα της ομάδας, ανεβάζοντας την αυτοεκτίμηση του, βλέπει και συγκρίνει διαφορετικές συμπεριφορές που μπορεί να αποτελέσουν μοντέλα προς μίμηση ή παραδείγματα προς αποφυγή, ενώ παρατηρεί – ενημερώνεται για την εικόνα και την εντύπωση που δημιουργεί στους άλλους.
Θεραπεία Ζεύγους
Ανάμεσα στον ψυχοθεραπευτή και ένα ζευγάρι με σκοπό να βελτιωθεί η επικοινωνία ανάμεσα στους συντρόφους ώστε να μειωθούν οι καβγάδες και ή ένταση μεταξύ τους, να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τους, να αναγνωρίσουν ο ένας τις ανάγκες του άλλου και να σκεφτούν γιατί είναι μαζί. Ο θεραπευτής δεν συμμαχεί με έναν από τους δυο συντρόφους , κρατά ίσες αποστάσεις και καθοδηγεί το ζευγάρι ώστε μάθει νέους τρόπους συμπεριφοράς και συσχέτισης, χωρίς να εμπεριέχονται τα αρνητικά μοτίβα αλληλεπίδρασης.
Online Ψυχοθεραπεία
Όπως όλες οι online υπηρεσίες, έτσι και η ψυχοθεραπεία μέσω του διαδικτύου, προσφέρει την δυνατότητα ώστε να ξεπεραστούν δυσκολίες και εμπόδια ως προς την ψυχοθεραπευτική διαδικασία με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα στην θεραπεία της κατάθλιψης, του άγχους και άλλων προβλημάτων, χωρίς φάρμακα. Η ψυχοθεραπεία και συμβουλευτική μέσω του διαδικτύου είναι αναγνωρισμένες μορφές παρέμβασης και έχει βρεθεί από έρευνες ότι έχουν το ίδιο αποτέλεσμα με τις προσωπικές συνεδρίες στο γραφείο ενός ψυχοθεραπευτή.
Η online ψυχοθεραπεία διασφαλίζει στο μέγιστο βαθμό την ανωνυμία, απευθύνεται σε όλους και μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμη σε:
- Ανθρώπους με κινητικά προβλήματα που δυσκολεύονται να μετακινηθούν,
- Ανθρώπους που κατοικούν σε απομακρυσμένες περιοχές και έχουν δυσκολία στην πρόσβαση,
- Ανθρώπους με αυξημένα επαγγελματικά ταξίδια και υποχρεώσεις που θέλουν να κρατήσουν τη δέσμευση τους στη θεραπεία, ακόμα κι αν βρίσκονται εκτός έδρας την ημέρα της συνεδρίας τους,
- Ανθρώπους που η φύση του προβλήματός τους (φοβίες, κρίσεις πανικού, κατάθλιψη) δυσκολεύει ακόμα και να βγουν από το σπίτι τους και γι’ αυτό το λόγο αναβάλλουν συνεχώς την θεραπεία τους,
- Ανθρώπους που προτιμούν να επιλέγουν οι ίδιοι την ημέρα και την ώρα του ραντεβού τους, άμεσα, μειώνοντας στο ελάχιστο τις οποιεσδήποτε αναμονές.
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, η ψυχοθεραπεία εξ’ αποστάσεως μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην αποτελεσματικότερη και γρηγορότερη εξέλιξη της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας.
ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ
Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική (CBT)
Ασχολείται με το εδώ και το τώρα, είναι δομημένη και έχει ένα συγκεκριμένο αριθμό συνεδριών για κάθε δυσκολία υπό εξέταση. Η γενική της θεώρηση στηρίζεται στο ότι η Σκέψη, το Συναίσθημα και η Συμπεριφορά είναι αλληλένδετα μεταξύ τους και επηρεάζουν το ένα το άλλο. Επάνω σε αυτή τη λογική με συγκεκριμένες τεχνικές βοηθά να τροποποιηθούν σκέψεις και συμπεριφορές που επηρεάζουν αρνητικά την καθημερινότητα.
Είναι η μοναδική ψυχοθεραπεία που έχει πλήθος μελετών για την αποτελεσματικότητα της, η οποία συγκρίνεται με αυτή της φαρμακευτικής αγωγής, ιδιαίτερα στις καταθλιπτικές και αγχώδεις διαταραχές. Οι τελευταίες μελέτες αποδεικνύουν τη χρησιμότητας σε ένα ευρύ φάσμα διαταραχών.
Σαν μοντέλο είναι συνεργατικό, η επιλογή των στόχων γίνεται από κοινού (θεραπευτής-θεραπευόμενος) και προϋποθέτει κάποιες καταγραφές καθώς έχει μεγάλη σημασία αυτό πού συμβαίνει και έκτος θεραπευτικών συνεδριών.
Συστημική – Οικογενειακή
Στηρίζεται, ως εννοιολογικό πλαίσιο στη γενική θεωρία συστημάτων καθώς και στις θεωρίες της επικοινωνίας. Η γενική αρχή της είναι ότι ένα σύστημα είναι κάτι περισσότερο από το σύνολο των μερών του, όπως επίσης ότι τα συστήματα επιτυγχάνουν την ομοιόσταση τους ή την προσαρμογή τους σε νέες καταστάσεις χρησιμοποιώντας ρυθμιστικούς μηχανισμούς που λειτουργούν μέσω κυκλωμάτων ανάδρασης (feedback). Η συστημική μεθοδολογία, θεωρεί το αντικείμενο ως σύνολο, εισάγοντας την κυκλική αιτιότητα, σύμφωνα με την οποία η ανατροφοδότηση της πληροφορίας και η αλληλεπίδραση των στοιχείων του συστήματος αποκλείουν τη διάκριση αιτίου-αποτελέσματος.
Η οικογένεια αποτελεί σύστημα με όρια και υποσυστήματα. Τα όρια που τη διαχωρίζουν από τον εξωτερικό κόσμο πρέπει να επιτρέπουν την προσαρμογή και την επιβίωση. Η συμπεριφορά κάθε μέλους καθορίζεται από τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας ενώ μέσα στα οικογενειακά συστήματα υπάρχουν διαδικασίες που αναστέλλουν την αλλαγή ή την προάγουν.
Αναφορικά με την ανθρώπινη επικοινωνία είναι κοινώς αποδεκτό ότι πρόκειται για μια σύνθετη διαδικασία. Κάθε συμπεριφορά περιέχει ένα μήνυμα. Στις διαπροσωπικές σχέσεις είναι αδύνατον για οποιονδήποτε να μην επικοινωνεί. Έτσι ακόμη και η απουσία, η σιωπή ή η απόσυρση είναι ισχυρά μηνύματα. Κάθε επικοινωνία έχει 2 όψεις του ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ και της ΣΧΕΣΗΣ (μεταεπικοινωνία).
Σύμφωνα λοιπόν με τη συστημική ψυχοθεραπεία, κάθε συμπεριφορά φυσιολογική ή παθολογική είναι αποτέλεσμα μιας διαδικασίας επικοινωνίας, πάντα μέσα σε κάποιο κοινωνικό πλαίσιο σχέσεων. Το σύμπτωμα κατά συνέπεια δεν αντιμετωπίζεται ως ξένος και ακατανόητος εισβολέας στον ψυχισμό του υποκειμένου, αλλά νοηματοδοτείται ως μήνυμα προς σημαντικούς άλλους, ως ρυθμιστής σχέσεων σε κρίσιμη φάση. Οι κρίσιμες φάσεις στις ζωή ενός ανθρώπου (λέγονται και φάσεις κύκλου ζωής) είναι οι παρακάτω:
- Αποχωρισμός από την οικογένεια καταγωγής, ανάπτυξη ενήλικης σχέσης με αυτήν
- Δέσμευση στο γάμο και στην αμοιβαιότητα
- Ανάπτυξη γονεϊκού ρολού
- Έναρξη σχολικών υποχρεώσεων των παιδιών
- Εφηβεία των παιδιών-> επαναδιαπραγμάτευση γονεϊκών ρόλων
- Αποχώρηση των παιδιών -> επαναδιαπραγμάτευση συζυγικής σχέσης (φαινόμενο της άδειας φωλιάς)
- Γονείς σε ρόλο παππούδων
- Γηρατειά ασθένειες, επικείμενος θάνατος
Ψυχοδυναμική – Ψυχαναλυτική
Ο ιδρυτής της Σίγκμουντ Φρόιντ την περιέγραψε ως ένα επιστημονικό κλάδο που μελετά τη φυσιολογική και παθολογική ψυχική λειτουργία και χρησιμοποιεί αυτή τη διερεύνηση για να αντιμετωπίσει τις ψυχικές διαταραχές.
Οι θεμελιώδης έννοιες της είναι η μεταβίβαση και η αντιμεταβίβαση. Η πρώτη έχει να κάνει με την ενεργοποίηση των παιδικών ασυνείδητων συγκρούσεων και πρότυπων σχέσεων του ασθενούς που μεταφέρονται στην θεραπευτική σχέση (από τον αναλυόμενο προς τον αναλυτή). Η δεύτερη αφορά την συναισθηματική αντίδραση του αναλυτή προς τη μεταβίβαση και πως αυτή περνά από τoν αναλυτή στον αναλυόμενο. Η ουδετερότητα του αναλυτή είναι απαραίτητη ώστε να είναι ικανός να συναισθάνεται τον ασθενή κρατώντας παράλληλα απόσταση, χωρίς να γίνεται επικριτικός ή καθοδηγητικός.
Ο σκοπός της επεκτείνεται πέρα από την θεραπεία του συμπτώματος γι’ αυτό και ως διαδικασία είναι μακρόχρονη και περιλαμβάνει 3 βασικά στοιχεία:
- χρονικός παράγοντας και φάσεις της θεραπείας
- τη μείωση των εσωτερικών αναστολών και την ανάπτυξη στοχαστικής λειτουργίας στον ασθενή
- την εκτύλιξη της μεταβίβασης του αναλυόμενου στον αναλυτή και την αντιμεταβιβαστική αντίδραση του αναλυτή προς τον αναλυόμενο.
Στην ψυχαναλυτική θεωρία στηριζονται και οι ψυχοδυναμικές παρεμβάσεις που διαρκούν πολύ λιγότερο (μερικούς μήνες συνήθως) και εστιάζουν στην επεξεργασία της «κρίσης» που πυροδοτήθηκε από ψυχοπιεστικά γεγονότα στη ζωή κάποιου ανθρώπου.