Οι ψυχώσεις είναι ένας τύπος διαταραχών, στις οποίες διαταράσσεται ριζικά η επαφή με την πραγματικότητα (δηλ. η ικανότητα να αντιλαμβάνεται, να επεξεργάζεται και να αντιδρά κανείς με προσαρμοστικό τρόπο στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα), σε τέτοιο βαθμό που το άτομο δεν μπορεί να λειτουργήσει στην καθημερινότητά του. Οι διαταραχές του σχιζοφρενικού και ευρύτερου ψυχωτικού φάσματος περιλαμβάνουν τα παρακάτω:
- Σχιζοφρένεια
- Σχιζοφρενικόμορφη διαταραχή
- Βραχεία ψυχωτική διαταραχή
- Σχιζοσυναισθηματική διαταραχή
- Ψυχωτική διαταραχή οφειλόμενη σε γενική ιατρική κατάσταση
- Ψυχωτική διαταραχή προκαλούμενη από ουσίες
- Παραληρητική διαταραχή
- Επινεμόμενη ψυχωτική διαταραχή (folie à deux)
Συμπτώματα
Η πιο σοβαρή από τις παραπάνω διαταραχές είναι η σχιζοφρένεια στην οποία επηρεάζεται η σκέψη (δομή, οργάνωση, ροή, έλεγχος & κατοχή, περιεχόμενο), η αντίληψη (ψευδαισθήσεις, παραισθήσεις), το συναίσθημα (αμφιθυμία, συναισθηματική δυσαρμονία, συναισθηματική έκπτωση), η βούληση και η ψυχοκινητικότητα.
Τα συμπτώματα χωρίζονται σε:
- θετικά (δ/χες του περιεχομένου και της κατοχής της σκέψης πχ παραληρητικές ιδέες & δ/χες της αντίληψης πχ ακουστικές ψευδαισθήσεις)
- αρνητικά (δ/χες δομής,οργάνωσης και ροής της σκέψης πχ αλογία, συναισθηματική έκπτωση, αδιαφορία απάθεια καθώς και δ/χες της βούλησης όπως έλλειψη αυτοφροντίδας, κοινωνική απόσυρση και ανηδονία)
- αποδιοργανωτικά (δ/χες οργάνωσης και δομής όπως εκτροχιασμός της σκέψης, χάλαση συνειρμού, νεολογισμοί δ/χες του συναισθήματος πχ απροσφορότητα και δ/χες της συμπεριφοράς πχ αποδιοργανωμένη, μη στοχοκατευθυνόμενη, αναίτια, απρόβλεπτη)
- γνωσιακά ελλείμματα (πχ αδυναμία προσοχής και συγκέντρωσης)
Διάγνωση
Τα διαγνωστικά κριτήρια κατά DSM 5 είναι τα παρακάτω:
- Χαρακτηριστικά συμπτώματα: ≥2, καθένα παρόν για σημαντικό τμήμα του χρόνου κατά τη διάρκεια μιας περιόδου ενός μηνός (ή λιγότερο αν αντιμετωπιστεί επιτυχώς), τουλάχιστον 1 από τα 3 πρώτα:
– Παραληρητικές ιδέες
– Ψευδαισθήσεις
– Αποδιοργανωμένος λόγος
– Έντονα αποδιοργανωμένη ή κατατονική συμπεριφορά
– Αρνητικά συμπτώματα - Κοινωνική/επαγγελματική δυσλειτουργία: για σημαντικό τμήμα του χρόνου από την έναρξη της διαταραχής, ≥1 μείζονες περιοχές λειτουργικότητας, όπως η εργασία, οι
διαπροσωπικές σχέσεις, η αυτομέριμνα είναι καταφανώς κατώτερες από το επίπεδο που είχε επιτευχθεί (στα παιδιά/εφήβους αποτυχία να επιτευχθεί το αναμενόμενο επίπεδο διαπροσωπικών, σχολικών ή επαγγελματικών επιτευγμάτων) - Διάρκεια: συνεχή σημεία της διαταραχής επιμένουν για τουλάχιστον 6 μήνες. Αυτή η περίοδος πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον ένα μήνα συμπτωμάτων (ή λιγότερο
αν αντιμετωπιστούν επιτυχώς) τα οποία πληρούν το κριτήριο Α (ενεργός φάση) και μπορεί να περιλαμβάνει περιόδους με πρόδρομα ή υπολειμματικά συμπτώματα (αρνητικά συμπτώματα ή ≥2 από τα Α σε εξασθενημένη μορφή) - Αποκλεισμός σχιζοσυναισθηματικής και διαταραχής διάθεσης
- Αποκλεισμός ουσιών/γενικής σωματικής κατάστασης
- Σχέση με διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή: αν υπάρχει ιστορικό αυτιστικής ή άλλης διάχυτης αναπτυξιακής διαταραχής, η επιπρόσθετη διάγνωση της σχιζοφρένειας τίθεται μόνο αν υπάρχουν επίσης προεξάρχουσες παραληρητικές ιδέες ή ψευδαισθήσεις για τουλάχιστον ένα μήνα (λιγότερο αν αντιμετωπιστούν επιτυχώς)